Dorşîn dağlarında bir şifacı

• Doğanın dört mevsim kendilerine yaşam kaynağı olduğunu belirten Murat Yaman, Zuzax, Şiler (ters lale) ve Rewas zamanlarının geldiği Pasûr’da Dorşîn dağını karış karış dolaşıyor.

MEDİNE MAMEDOĞLU/AMED

Bahar mevsiminin gelmesiyle beraber Kurdistan dağları yeşile büründü. Birbirinden güzel rengarenk çiçeklerin açtığı dağlar, hem insanların hem de hayvanların yaşam kaynağı oluyor. Yasaklara, operasyonlara, doğa katliamına rağmen her bahar yeniden canlanan Dorşîn dağı bir yandan ters laleleriyle görsel şölen sunarken, bir yandan da verimli otlarıyla insanların geçim kaynağı oluyor.

 

 

Dorşin yeşile büründü

Dağda bulunan verimli otların yaşam süresi genelde bir ay oluyor. Bu süre içerisinde çevre illerden gelen birçok kişi rewas ve zuzax gibi verimli otları toplamak için Dorşîn’in yolunu tutuyor. Burada topladıkları otları satarak geçimini sağlayan yurttaşlar özellikle zuzaxa çok koşullarda ulaşıyor. Zuzax, Kurdistan’da özellikle Pasûr’un yüksek yerlerinde yetişen nadir otlardan. Yalnızca bilenlerin görünüşü ve kokusuyla diğer otlardan ayırt edebildiği zuzax, ilçe halkı için çok kıymetli. Her mevsim tüketilen bu ot, birçok hastalığa da iyi geliyor. Şehir merkezlerinde yüksek ücretlere satılan bu bitki için hem çobanlar hem de köylüler dağ yollarının dik yokuşlarında saatlerce yürümek zorunda kalıyor.

 

 

Pasûr’a özgü bir ot: Zuzax  

Topladıkları diğer otlarla beraber zuzaxı da dağdan sırtlarına yükleyerek indiren köylüler, önce ince ince doğrayarak conîlerle dövüyor. Ardından zuzaxın oranına denk düşecek şekilde tuz eklendikten sonra döverek toz haline getiren köylüler en son aşama olarak kurutulmaya bırakıyor. İlçe halkının üç öğün yemekte kullandığı bu ot diğer pancarlardan farklı bir tada sahip. Dağda sadece bir ay canlı kalabilen Zuzax’ın öğütülmesi de toplanması gibi büyük uğraş gerektiriyor.

 

 

Dört mevsim faydalanıyorlar 

Dorşîn dağının eteklerinde yer alan Eskar köyünde yaşayan Murat Yaman da Dorşîn’in tüm güzelliğinden faydalananlardan. Yokuşlu dağ yollarını zorlanmadan yürüyen, bölgedeki her yere hakim olan Yaman, kış aylarını Dorşîn’den topladığı otlarla geçiriyor. Yaman, köyde yaşamını, baharları zuzax ve rewas, yazları dağ kekiği ve kışları da cilo toplayarak sürdürüyor.

Şehir yaşamının ardından 14 yıl önce köye yerleşerek üretim sürecine geçtiğini söyleyen Murat Yaman, doğanın da verimini kendilerinden esirgemediğini dile getiriyor. Murat Yaman, “Burada ne kendi doğamızdan ne de kendi kültürümüzden uzaklaşıyoruz; tam tersine devam ettiriyoruz. Her mevsim çeşitli otları toplayarak yaşamımızı sürdürüyoruz. Hem tüketimden uzak kalıyoruz hem de doğamıza sahip çıkıyoruz” diyor.

 

 

Şifa doğada

Hangi otun hangi hastalığa iyi geldiğini iyi bilen Yaman, bir nevi şifacılık görevini de üstleniyor. Topladığı zuzax ve rewasın özellikle şeker hastalığa çok iyi geldiğini aktaran Yaman, köyde ekolojik bir yaşam sürdürdüklerini anlatıyor. Yaman, “Dışarıda insanlara ne satıldığı belli değil. Bizler burada kendi ellerimizle gerek zuzaxı gerek kekiği toplayıp öğütüyoruz. Bunlar bağışıklık sistemine çok faydalı. Çoğu insan bunları toplayıp götürüp şehirde satıyor. Halk artık sağlıklı ve doğal olana yöneliyor. Ben topladığım otları satmıyorum. İhtiyacı olanlara dağıtıp kalanları kendime alıyorum” diyor.

 

 

Tahribat durmalı!

Özellikle barajlar ve ağaç katliamlarıyla bölgedeki ekolojik dengenin bozulduğuna dikkat çeken Yaman, “Pasûr çayı üzerinde 3 tane baraj yapıldı. Barajlardan önce suyun seviyesi daha yüksekti, su daha temizdi. Hava sıcaklığı arttığından köydeki dere de yazın kuruyor. Sıcaklığa bağlı olarak dağlardaki kar da erken erimeye başladı. Üstüne ağaçları kesiyorlar. Ekolojik kırıma bir an önce son verilmesi gerekiyor. Buralar bizim yaşam alanlarımız” diyerek sözlerini noktalıyor.