679 kitap yasaklandı

• İHD ve TİHV’in 2002-2022 yılları arasında yayımladığı yıllık raporların karşılaştırmalı verilerine göre geçtiğimiz 20 yılda en az 679 kitap yasaklanıp toplatıldı.

MIHEME PORGEBOL

21 yıllık AKP dönemi Türkiye’de her anlamda dönüşüm ve değişimler getirdi. On binlerce ölüm, telafisi olmayan kayıplar, yoksulluk, ahlaki ve manevi çöküntü ve toplumdaki her bir birey üzerinde geri dönüşsüz psikolojik hasarlar AKP döneminde Türkiye’de yurttaşların en ağır kayıpları oldu. Diplomasız bir ‘ekonomist’in elinde bütün üretim araçlarını yitiren ülkenin sadece bugünü değil geleceği de yoksullaştı, hiç kimse yeterli beslenemiyor. Dersane ve kolej sahiplerinin elindeki eğitim politikalarıyla yurttaşlar adeta telafiye bugünden başlansa bile etkisi uzun yıllar silinmeyecek bir cehalete teslim edildi. Dış politikada uyuşturucu ticareti, insan kaçakçılığı, savaş ve çete faaliyetlerinden başka neredeyse hiçbir şey yok.

Kültürel hegemonya kurma hayaliyle tüm insani, etik ve estetik değerleri pula çeviren politikalarla ülkedeki tüm güzellikleri talan eden bu anlayışın idaresinde sanat da artık içi boş bir pazarlama sektörüne dönüştü. Ülkedeki sanat algısı günden güne çürütülürken bir yandan da sanata, ifade özgürlüğüne ve kültürel değerlere dönük yasal ve fiziki saldırılar da AKP rejiminin en belirgin karakteristik özelliklerinden birine dönüştü. Binlerce sanatçı yurtdışına kaçak zorunda kalırken yüzlercesi de siyasi baskılarla bir çeşit sürgüne çıktı. Elbette ki rejim bu kadarla yetinmedi ve onlarca sanatçıyı hapse tıktı.

Kitap, dergi ve gazeteler yasaklandı

Her gün bir sanat ve kültür etkinliği yasaklanırken sanat üretiminin en önemli koşullarından biri olan düşünce ve ifade özgürlüğü AKP iktidarı boyunca ayaklar altına alındı. İHD ve TİHV’in 2002-2022 yılları arasında yayımladığı yıllık raporların karşılaştırmalı verilerine göre geçtiğimiz 20 yılda en az 679 kitap yasaklanıp toplatıldı. Bununla beraber çok sayıda derginin de en az 198 farklı sayısı da yasaklanıp toplatıldı. Yine çoğunluğu özgür basın geleneğinden olmak üzere birbirinden farklı en az 492 gazete sayısı yasaklandı, çok sayıda gazete kapatıldı. Bu metin yazıldığı sırada İfade Özgürlüğü Derneği’nin (İFOD) EngelliWeb sayacına göre Türkiye’de yasaklı internet sitesi ve linklerinin sayısı da 574 bin 798’di. İroniktir ki bu istatistikleri derlerken kaynak olarak kullandığımız İfade Özgürlüğü Derneği’nin web sitesindeki 4 içeriğe daha 23 Haziran 2023 tarihli İstanbul Anadolu 5. Sulh Ceza Hakimliği kararı uyarınca engelleme getirildi.

Barış, sanat özgürlüğünün teminatıdır

Aşağıda 2002-2022 arasındaki sanat, düşünce ve ifade özgürlüğüne dair verilerden ortaya çıkan en önemli sonuç ise her alanda olduğu gibi sanat ve düşünce alanında da ülkenin biraz olsun nefes alabilmesinin en önemli koşulu savaş politikaları. Savaş ve çatışma kaynaklı ölümlerin Türkiye tarihinde en aza indiği 2013-2015 arası süreç, aynı zamanda sanat ve düşünce üzerindeki baskıların da en aza indiği sürece tekabül ediyor. [1] Bu da AKP iktidarının türlü çıkar hesapları sebebiyle dağıttığı diyalog masasının aslında Türkiye’de sanat ve düşünce özgürlüğünün de teminatı olduğunu gösteriyor.

 

 

2023 yılı da yasaklarla dolu

Yasaklar, 2023 yılında da sürdü. Sanat Özgürlüğünü İzleme Platformu’nun 2023 yılının ilk 6 ayını kapsayan raporu sanat ve düşünce üzerindeki baskıları teşhir ediyor. Rapora göre 2023 yılının ilk yarısında “11 sansür/otosansür ve ceza verme yoluyla sansürleme olayı yaşandı. […] Sanatçılara yönelik baskı, 27 hedef gösterme, hakaret ve buna bağlı olarak gelişen tehdit ve saldırılarla devam etti. […] 2022’de özellikle kadın sanatçıların sahne aldığı konserlerin iptaliyle gündeme gelen etkinlik yasakları, 2023’ün ilk altı ayında artarak devam etti. Toplam 14 etkinlik yasaklandı. […] Sanatçılar toplam 37 dava, soruşturma ve gözaltıyla karşı karşıya geldi. […] Haziran ayında iki sanatçı yurt dışı konseri için vize alamadı. Yabancı uyruklu üç sanatçı için sınır dışı kararı verildi. Bir sanatçı için yurtdışına çıkma yasağı verildi.”

İhlaller artarak devam edecek

Aynı raporun “Sonuç” kısmında ise şu ifadelere yer verildi: “Türkiye'de sanatsal ifade özgürlüğünün seyrini izlediğimiz 2023'ün ilk altı ayında, sanata ve sanatçılara yönelik baskı, kısıtlama, hedef gösterme ve yasakların giderek arttığını; özellikle muhalif sanatçıların çeşitli şekillerde baskıyla karşı karşıya olduğunu gözlemledik. Takip ettiğimiz sanatsal ifade özgürlüğü ihlallerinin özellikle Kürt, azınlık/göçmen ve kadın sanatçılara yönelik olarak yükselişe geçmesi dikkat çekerken bu yükselişin 2023'ün ikinci yarısında da artarak devam edeceğini öngörüyoruz.

Direkt sansür her ne kadar çok fazla uygulanmasa da hedef göstermeler, davalar, saldırılar ve cezalarla sanatçıların ve sanat yapımcılarının yıldırılmaya çalışıldığını; bu nedenle de otosansürün yaygınlaştığını söylemek mümkün. Özellikle hukukun, sanatçıları baskılamak için bir araç olarak kullanılması, 2023'ün ilk altı ayında en çok karşılaştığımız sanatsal ifade özgürlüğü ihlali oldu. Bunun dışında kitaplara yönelik yasaklama/toplatma kararlarının önceki yıllara göre arttığını ve Muzır Kurulu'nun yetişkin kitapları için de karar almaya başladığını belirtmek gerekiyor.”

Yıllara göre AKP döneminde sanat, düşünce ve ifade özgürlüğüne dönük yasaklar:

2002-2022 arası

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 198 (Çok sayıda derginin farklı sayıları)

Kitap: 679

Gazete: 492 (Çok sayıda gazetenin farklı sayıları)

Engellenen İnternet siteleri: 574 bin 798

Yasaklanan veya toplatılan müzik ve albümler: 225

Diğer: 504

TOPLAM: 2121

Yasaklanan etkinlik: 854

 

*****

YILLARA GÖRE

2002

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 61

Kitap: 23

Gazete: 80

Diğer: 17

TOPLAM: 181

Yasaklanan etkinlik: 69

2003

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 25

Kitap: 23

Gazete: 10

Yasaklanan veya toplatılan müzik ve albümler: 198

Diğer: 24

TOPLAM: 280

Yasaklanan etkinlik: 26

2004

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 4

Kitap: 4

Gazete: 1

Diğer: 5

TOPLAM: 14

Yasaklanan etkinlik: 31

2005

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Yasaklanan veya toplatılan müzik ve albümler: 23

Diğer: 6

TOPLAM: 29

Yasaklanan etkinlik: 5

2006

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Yasaklanan veya toplatılan müzik ve albümler: 23

Diğer: 22

TOPLAM: 45

Yasaklanan etkinlik: 25

2007

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

TOPLAM: 48

Yasaklanan etkinlik: 39

2008

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 18

Kitap: 5

Gazete: 51

Yasaklanan veya toplatılan müzik ve albümler: 3

TOPLAM: 77

Yasaklanan etkinlik: 22

2009

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 15

Kitap: 11

Gazete: 27

Diğer: 13

TOPLAM: 66

Yasaklanan etkinlik: 23

2010

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 10

Kitap: 3

Gazete: 8

Yasaklanan veya toplatılan müzik ve albümler: 1

TOPLAM: 22

Yasaklanan etkinlik: 28

2011

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 16

Kitap: 3

Gazete: 11

Diğer: 11

TOPLAM: 41

Yasaklanan etkinlik: 26

2012

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 13

Kitap: 558

Gazete: 13

Diğer: 12

TOPLAM: 596

Yasaklanan etkinlik: 110

2013

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 5

Kitap: 9

Gazete: 2

Diğer: 16

TOPLAM: 32

Yasaklanan etkinlik: 26

2014

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 1

Gazete: 2

Diğer: 3

TOPLAM: 6

Yasaklanan etkinlik: 8

2015

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 1

Kitap: 1

Diğer: 6

TOPLAM: 8

Yasaklanan etkinlik: 18

2016

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 26

Kitap: 7

Gazete: 72

Diğer: 70

TOPLAM: 175

Yasaklanan etkinlik: 86

2017

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 1

Kitap: 5

Gazete: 6

Diğer: 6

TOPLAM: 18

Yasaklanan etkinlik: 41

2018

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

TOPLAM: 133

Yasaklanan etkinlik:

2019

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Kitap: 6

Gazete: 1

TOPLAM: 7

Yasaklanan etkinlik: 115

2020

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Kitap: 5

Gazete: 8

Diğer: 62

TOPLAM: 75

Yasaklanan etkinlik: 55

2021

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Dergi: 2

Kitap: 1

Gazete: 200

Diğer: 29

TOPLAM: 232

Yasaklanan etkinlik: 29

2022

Kapatılan, yasaklanan veya toplatılan yayınlar:

Kitap: 15

Diğer: 21

TOPLAM: 36

Yasaklanan etkinlik: 72

[1] https://www.ozgurpolitika.com/haberi-bu-canlari-alan-ecel-degil-175472