Türkiye yatırım için güvenli değil

Hollanda milletvekili ve eski AB Türkiye raportörü Kati Piri ile Hollanda parlamentosunun veto kararını, NATO’daki değişimi ve Avrupa’da özgür basına dönük saldırıları konuştuk...

• AİHM kararlarına uymayan Türkiye'de yatırım yapmanın güvenli olmayacağına dikkat çeken Hollanda milletvekili ve eski AB Türkiye raportörü Kati Piri, "Tam olarak bu nedenlerle Hollanda hükümetine, gümrük birliğini modernleştirmeyi kabul edebilmemiz için, AİHM kararlarının Türkiye tarafından uygulanması ve bu kararlara saygı gösterilmesinin bir ön koşul olması gerektiğini söyledik" dedi.

EREM KANSOY

Hollanda Parlamentosu, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş kararlarına uymayan Türkiye’ye gümrük yaptırımı uygulanması kararını geçtiğimiz günlerde kabul etti. Parlamento kararını dijital medya hesabından açıklayan Hollanda milletvekili ve Avrupa Birliği’nin (AB) eski Türkiye raportörü Kati Piri “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş’ın derhal serbest bırakılmasına ilişkin kararları uygulanmadan Türkiye ile gümrük birliği modernizasyonu mümkün değil. Hollanda parlamentosu ilgili önergemi AB Konseyi öncesinde kabul etti” dedi. Kabul edilen önergeye göre, Hollanda, Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş serbest kalmadan, Türkiye-AB Gümrük Birliği modernizasyonuyla ilgili alınacak kararı veto edebilecek.

Hollanda milletvekili ve eski AB Türkiye raportörü Kati Piri, Avrupalı devletlerin Rusya'ya uluslararası hukuka saygı duyması gerektiği noktasında uyardıklarını ve uymadığı takdirde yaptırım uyguladıklarını belirterek bunun Türkiye için de geçerli olması gerektiğini söyledi.

Eski AB Türkiye raportörü Kati Piri ile Hollanda parlamentosunun veto kararını, Avrupa’nın Türkiye’ye dönük tutumunu ve Avrupa’da özgür basına dönük saldırıları konuştuk.

Hollanda Parlamentosu, Gümrük Birliği'nin modernizasyonu için 'Demirtaş ve Kavala' şartını koydu ve Türkiye’nin gümrük birliği anlaşmasını onaylamadı. İnsan hakları ihlallerinin her geçen gün arttığı Türkiye'de AİHM kararlarına uyulmaması genel çerçevede ne gibi sonuçlar doğuruyor?

Öncelikle Türkiye'nin bir devlet olarak Avrupa Konseyi'ne katılmaya karar verdiğini hatırlatmakta yarar var. Dolayısıyla Türkiye, elbette AİHM’in tüm kararlarına da saygı duymak zorunda. Yani temel bu. Türkiye'nin yükümlülükleri var ve bunları uygulamak zorunda. Aynı şey Hollanda ve Hollanda vatandaşları için de geçerli. Herhangi bir hukuk kuralı veya uluslararası hukuk bu şekilde işler. Türkiye'de çok iyi bilinen iki vaka var: İlki Selahattin Demirtaş'ın, Türkiye'nin en büyük muhalefet partilerinden biri olan HDP'nin de genel başkanı olduğu bir dönemde tutuklanması; bir diğeri de Osman Kavala'nın davası. Her iki durumda da Türk sistemindeki tüm hukuki prosedürler tamamlandıktan sonra davalar Strasbourg'daki AİHM’e geldi ve mahkeme çok net bir karara vardı. Mahkemede, Türk devletinin belli iddialarına karşı bu kişilerin masum olduğu ve derhal serbest bırakılması gerektiği kararına varıldı. Bu dün olmadı; bu mahkeme kararları zaten bir süredir yüksek mahkemede. Esasen ben, Türkiye'ye ekonomisi konusunda yardım edilmesinden yanayım ve gümrük birliğinin modernleştirilmesine de karşı değilim. Bunun yanı sıra, Hollandalı şirketlerin de Türkiye'ye yatırım yapmasına saygı duyulması gerektiğini düşünüyorum. Ama önce Türkiye hukuk kurallarına ve temel insan haklarına saygılı olmalı. Aksi takdirde böyle bir ülkede yatırım yapmak da güvenli olmayacaktır. Tam olarak bu nedenlerle Hollanda hükümetine, gümrük birliğini modernleştirmeyi kabul edebilmemiz için, AİHM kararlarının Türkiye tarafından uygulanması ve bu kararlara saygı gösterilmesinin bir ön koşul olması gerektiğini söyledik.

İnsan hakları ihlallerinin her geçen gün arttığı Türkiye'nin önceki dönem raportörüydünüz. Türkiye'de insan haklarının mevcut durumunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Maalesef son yıllarda pek bir ilerleme göremedim. Tabii Türkiye raportörü olduğum yıllardaki kadar yakından takip etmiyorum. Ama biliyorsunuz, konu medya özgürlüğüne, işleyen bir demokrasinin temel taşlarından biri olan basın özgürlüğüne gelince, orada herhangi bir ilerleme görmüyoruz. HDP aleyhine açılan davalar gibi demokratik muhalefeti taciz etme girişimleri de oldu. Farklı isimler de bu davalara katılmak zorunda kaldı. Mesela İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı'na açılan davalarda hükümetin ne yaptığını görüyoruz. Kürt belediye başkanı seçildiğinde Wan'da neler yaşandığını, oylama sonucuna saygı duyulması için halkın baskısına ne kadar ihtiyaç duyulduğunu da görüyoruz. Avrupa Konseyi, cezaevlerindeki insan hakları ihlallerini yakından takip ediyor. Ve biliyoruz ki, siyasi mahkumlar diyebileceğim pek çok insan uzun yıllar hapiste tutuluyor, avukatlarıyla konuşamıyor veya aile ziyaretlerini gerçekleştiremiyor. Dolayısıyla Türkiye'deki insan hakları durumunun, hukukun üstünlüğünün hala çok büyük bir endişe kaynağı olduğunu söyleyebilirim.

Bir diğer önemli konu ise Hollanda’nın tutumu. Kararın ardından Türkiye Dışişleri Bakanı Hakan Fidan'ın ziyareti Hollanda'nın tutumunu değiştirecek mi?

Hollanda siyasi sisteminde, son söz her zaman parlamentonundur. Yani parlamento en fazla yetkiye sahip olan kurumdur. Bir hükümetten daha fazla yetkiye sahiptir. Eğer parlamento, Türkiye ile gümrük birliğinin modernizasyonu konusunu konuşmadan önce söz konusu ön koşulu sağlamanız gerektiğini söylerse ve biz de kararı kabul etmişsek, hükümet bunun aksini yapamaz. Türkiye'nin dışişleri bakanı; parlamentosu ne derse desin karar değişmez. Eğer böyle bir şey olursa, bu yarın mevcut hükümeti eve gönderebileceğimiz anlamına geliyor. Dolayısıyla Hollanda parlamentosunun çoğunluk tarafından kabul edilmiş çok açık bir tutumu var. Hükümetin de buna saygı duyması gerekiyor. Türk yetkililerle ne kadar görüşme yapılırsa yapılsın Hollanda parlamentosunun bu tutumu değişmeyecek. Bu gerçekten Türkiye’ye çok iyi, yerinde ve net bir cevaptı.

Hollanda’nın bu kararına karşın Almanya, Fransa gibi devletler Türk devletine adeta açık çek vererek insan hakları ihlallerine göz yumuyor. Avrupa ne yapmak istiyor? Avrupa'nın bu çerçevede tutumu nedir?

Türkiye raportörü olarak görev yaptığım yıllarda ben de AB hükümetlerine Türkiye'ye yaklaşımları konusunda çok kızdım. Çünkü onlar için her zaman Türkiye'de yaşayan vatandaşlardan ziyade ulusal çıkar öncelikli oldu. Göç söz konusu olduğunda ya da örneğin Rusya'nın Ukrayna'ya yönelik saldırıları sırasında Türkiye’nin jeopolitik durumu dolayısıyla ulusal çıkarlar gözetildi. Ancak Avrupa Konseyi üyesi bir ülkenin, en azından kağıt üzerinde, hâlâ bir gün Avrupa Birliği'ne üye olma hedefinin olduğuna inanıyorum. Dolayısıyla farklı standartlarınız olmalı. Bir ülke, bir hükümet Avrupa Birliği'ne üye olmak istediğini söylüyorsa, hukukun üstünlüğünü, insan haklarını görmezden gelmemeli. Sizin de söylediğiniz gibi, konu ekonomi olunca, konu vize olunca her türlü ayrıcalığın verilmesine dair açık çek imzalamak istiyorlardı. İnsan haklarına ilişkin herhangi bir ön koşul olmaksızın Türkiye’ye açık çek verme taraftarıydılar. Açık konuşmak gerekirse ben her zaman Türkiye’nin vize serbestiyetinden yana oldum. Yine Türkiye ile gümrük birliğinin de geliştirilmesinden yanayım. Ancak bu aynı zamanda Türk hükümetinin insan haklarına saygı konusunda şu anda yaptığından daha fazlasını yapması gerektiği anlamına geliyor. İşte bu noktada parlamentodaki çoğunluk, insan haklarıyla ilgili herhangi bir koşul olmadan bu adımları atamayacağınızı söylüyor. Hollanda parlamentosunun, Türkiye-AB ilişkileriyle ilgili görüşmeleri yapmak üzere Brüksel'e gitmeden önce Hollanda hükümetine ve Hollanda başbakanına yeşil kartı vermeme kararı çok önemliydi.

Hollanda hükümetine geri dönersek son zamanlarda Hollanda başbakanının adı NATO başkanlığı için anılıyor. NATO'nun Kürtlere karşı sert bir tutumunun yanı sıra Türkiye'nin Ortadoğu'da, özellikle de Kuzey ve Doğu Suriye'de işlediği savaş suçlarını da görmezden geliyorlar. NATO başkanının değişmesiyle bu tutum da değişebilir mi?

Elbette başkan değişecek, çünkü mevcut genel sekreter benim partimden olmasa da Hollanda vatandaşı olarak görevine devam etmeyeceğini söyledi. Partim onun mevcut kabinesine de muhalefet etse de, Mark Rutte'nin genel sekreter olmasının, sahip olduğu tecrübe de göz önünde bulundurulduğunda iyi bir karar olacağını düşünüyorum.

NATO'nun Kürt halkına yönelik belirli bir politikası var. NATO'da pek çok ülke bulunuyor. Türkiye'nin askeri eylemlerini görmezden gelen veya destekleyen baskın ülkeler de buna dahil. Sanırım hepimiz Türkiye'nin NATO ittifakının sorunlu çocuklarından biri olduğu konusunda hemfikiriz. Bir yandan coğrafi konumu ve büyük bir orduya sahip olması nedeniyle önemli bir müttefik. Öte yandan elbette çok sorunlu. İnsan hakları sicili ile Kürt halkının çok acı çektiğini gördüğümüz çeşitli askeri saldırılar nedeniyle çok sorunlu. Bunun devam edeceği tehdidi her zaman mevcut. Sorunuza gelecek olursak tutum değişikliğinin büyük ölçüde üye devletlere bağlı olduğunu düşünüyorum. Dürüst olmak gerekirse NATO genel sekreterinin bu politikalar üzerinde büyük bir etkisinin olacağını düşünmüyorum. Bu, büyük ölçüde NATO içindeki baskın ülkelere ve tabii ki ABD'nin de tutumuna bağlıdır.

AİHM kararına uymayan ve politikalarıyla insan hakları ihlallerini derinleştiren Türkiye'ye Avrupa'nın nasıl tepki vereceği çok önemli. Birçok AB kurumunun Türkiye hakkında kararları var ama Türkiye bu kararlara uymuyor. Biliyorsunuz son dönemde Rusya ve Azerbaycan'da da bir örnek var. Peki bu neden Türkiye için geçerli değil? Türkiye'nin bu kararlara uyması için ne yapılması gerekiyor?

Hollanda parlamentosu, Hollanda başbakanından Osman Kavala ve Selahattin Demirtaş'ın serbest bırakılmasını isteyemez. Bu yüzden her zaman sert bir diplomasiye ihtiyacınız var. Hollanda bunu belirtmekle işe başlayabilir. Türk yetkililerle yaptığınız her toplantıda konuyu gündemimize almak bir adımdır. Selahattin Demirtaş'ın cezaevinde 51. yaş gününü kutladığını gördüm. Ailesi ve iki kızı onu uzun süredir göremiyor. Evini ziyaret edemedi. Birkaç ay önce babasının öldüğünü gördük. Yani masum canları alıp yaşadıkları yerden çok uzaklara hapsediyorsunuz. Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala davasının arkasında ise burada saymadığımız pek çok kişi var. Ayrıca Türkiye'nin güneyindeki Kürt bölgelerinde önceki dönem belediye başkanları da adil yargılanmadan cezaevinde. Dediğim gibi o insanlar siyasi nedenlerden dolayı oradalar, bir suç işledikleri için değil. Avrupa mahkemelerindeki davaların bu kadar önemli olmasının nedeni de budur. Ve bence, kendi değerlerini ciddiye alıp almamak, Avrupalı üye devletlerin elinde. Örneğin, Rusya'ya uluslararası hukuka saygı duyması gerektiğini söylüyorsunuz. Aksi halde yaptırım uyguluyoruz. Bu, ticaret yaptığınız, birlikte Avrupa Konseyi'nde olduğunuz ülkeler için de geçerli olmalı. O yüzden bu konuyu gündemde tutun, diplomatik baskı yapın ve Türkiye’ye bu davalara uyma konusunda adım atmadan ödül vermeyin.

Son olarak, geçtiğimiz günlerde Belçika’da özgür basına bir saldırı oldu ve Medya Haber TV ve Stêrk TV gece saatlerinde basıldı. Kürt basınına yönelik baskıyı nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu soruya cevap vermek çok zor. Yürütülen davaları, tam olarak ne olup bittiğini bilmiyorum. Ancak bildiğim şey, özgür basına saygı duymanın çok önemli olduğu. Ayrıca Hollanda’da, şu an bulunduğum bu şehirde 30 bin Kürt var. Onlar için de özgür bir medyaya sahip olmak çok önemli. Bildiğimiz gibi Türkiye’de, Kurdistan'ın pek çok parçası hakkında, Belçika'dan ya da Hollanda'dan alabileceğiniz medya haberlerini alamıyorsunuz. Dolayısıyla, elbette Hollanda'da gibi bir ülkede basına dönük baskı mümkün olmamalıdır ve umarım Belçika için de aynısı olur. Bu konu hakkında mahkemelere siyasi baskı uygulayabilirsiniz. Bildiğiniz gibi Hollanda'da son seçimlerde en büyük parti aşırı sağcı radikal bir partiydi ve önümüzdeki aylarda benim ülkemde de hukukun üstünlüğü sistemi üzerinde baskı yapılması durumunda neler olabileceği konusunda oldukça endişeliyim. Bir hükümet kurabilmeleri durumunda, özellikle medya özgürlüğü için hepimizin mücadele etmesi gerekiyor. Şundan gurur duyuyorum: Hollanda'da her zaman çok önemli medya programlarını kaydedebilen radyo istasyonları ve televizyon istasyonları bulunuyor. Özellikle medyanın özgür olmadığı ülkelerdeki izleyiciler için de bu çok önemli. Önümüzdeki yıllarda bunun çok daha güçlü olacağını umuyorum. Özgür medya mücadelesi aynı zamanda Kürt medyasının da varlığını sürdürebileceği anlamına geliyor.